การบุกรุกถมคลองสาธารณะเป็นการกระทำที่ผิดกฎหมาย เข้าข่ายความผิดฐานบุกรุกพื้นที่สาธารณะตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 362 ดังนี้
“ผู้ใดเข้าไปยึดถือครอบครองหรือใช้ประโยชน์ซึ่งอสังหาริมทรัพย์ของผู้อื่นโดยมิชอบด้วยกฎหมาย ต้องระวางโทษจำคุกไม่เกิน 5 ปี หรือปรับไม่เกิน 100,000 บาท หรือทั้งจำทั้งปรับ”
คลองสาธารณะเป็นทรัพย์สินของแผ่นดิน เป็นสาธารณสมบัติของแผ่นดินสำหรับประชาชนใช้ร่วมกัน ห้ามมิให้ผู้ใดบุกรุกครอบครองหรือใช้ประโยชน์โดยไม่ได้รับอนุญาตจากหน่วยงานรัฐที่เกี่ยวข้อง หากผู้ใดบุกรุกถมคลองสาธารณะ จะมีความผิดตามมาตรา 362 ดังกล่าว
ทั้งนี้ ความผิดฐานบุกรุกพื้นที่สาธารณะยังมีบทบัญญัติเพิ่มเติมตามพระราชบัญญัติการผังเมือง พ.ศ. 2552 มาตรา 147 วรรคสอง กำหนดว่า ผู้ใดบุกรุกหรือก่อสร้างสิ่งใดๆ ในเขตผังเมืองโดยไม่ได้รับอนุญาตจากเจ้าพนักงานท้องถิ่น ต้องระวางโทษจำคุกไม่เกิน 6 เดือน หรือปรับไม่เกิน 50,000 บาท หรือทั้งจำทั้งปรับ
ดังนั้น หากผู้ใดถูกบุกรุกถมคลองสาธารณะ สามารถดำเนินการตามขั้นตอนดังนี้
- แจ้งความร้องทุกข์ต่อพนักงานสอบสวนท้องที่เกิดเหตุ
- แจ้งความร้องทุกข์ต่อพนักงานเจ้าหน้าที่ของหน่วยงานรัฐที่เกี่ยวข้อง เช่น กรมชลประทาน หรือกรุงเทพมหานคร
- ยื่นคำร้องขอคุ้มครองสิทธิ์ต่อศาลปกครอง
ทั้งนี้ ในการแจ้งความร้องทุกข์ ผู้แจ้งความควรเตรียมหลักฐานประกอบคำร้องทุกข์ เช่น เอกสารแสดงสิทธิ์ในที่ดินสาธารณะ หลักฐานการครอบครองที่ดินสาธารณะ เช่น ทะเบียนที่ดิน เอกสารการชำระค่าเช่าที่ดิน เป็นต้น
หากผู้บุกรุกถมคลองสาธารณะยอมถอนตัวออกจากพื้นที่สาธารณะ เจ้าของที่ดินสาธารณะสามารถสามารถนำหลักฐานการถอนตัวออกจากพื้นที่สาธารณะไปแจ้งต่อพนักงานสอบสวนหรือพนักงานเจ้าหน้าที่ของหน่วยงานรัฐที่เกี่ยวข้อง เพื่อดำเนินการตามขั้นตอนต่อไป